راسکولنیکف، از شخصیت‌های بارز جهان ادبیات محسوب می‌شود که در رمان «جنایت و مکافات» توسط فئودور داستایفسکی خلق شده است. او جوانی است که ارتکاب قتل، بر روح و روانش اثر می گذارد. این اثر از جمله معروف‌ترین آثار داستایفسکی است و همچنین یکی از آثار برجسته ادبیات روسیه و جهان محسوب می‌شود که تاکنون الهام بخش بسیاری از نویسندگان بوده است.

هفت سال قبل از نگارش «جنایت و مکافات»، داستایفسکی در یک نامه به برادرش اشاره کرده بود که طرح این داستان، زمانی که در زندان بود و با درد و رنج زندگی می‌کرد، در ذهنش نقش بسته بود. او اظهار کرده بود که این اثر، مانند یک اقرارنامه است که قصد دارد آن را با وجدان خود بنویسد. در نهایت، این اثر در سال ۱۸۶۶ منتشر شد. رمان «جنایت و مکافات» داستایفسکی، داستان زندگی دانشجویی به نام راسکولنیکف را روایت می‌کند که بدون داشتن آگاهی از ماهیت انگیزه‌هایش، به قتل می‌پردازد. او زن رباخوار را همراه با خواهرش که به‌طور اتفاقی در صحنه حضور داشته، به قتل می‌رساند و پس از آن با مشکلاتی برای خرج کردن پول و جواهراتی که از آن‌ها برداشته، مواجه می‌شود و آن‌ها را پنهان می‌کند.

در طول داستان، پس از بیماری و بستری شدن راسکولنیکف در خانه، او به تدریج به این باور می‌رسد که هر کسی که به او نگاه می‌کند، مظنون است و در نهایت به جنون می‌افتد. در این میان، او عاشق سونیا می‌شود، دختری که به‌دلیل مشکلات مالی خانواده‌اش مجبور به تن‌فروشی شده است. داستایفسکی این رابطه عاشقانه با سونیا را به‌عنوان نمادی از عشق خداوند به یک انسان خطاکار معرفی می‌کند و نشان می‌دهد که عشق، نیرویی است که می‌تواند روح انسان را نجات دهد.